Historię zacznę od pewnej postaci - urodzonego w 1881 r. Augusta Thomasa Feddersena. Był on jednym z najbardziej zasłużonych architektów pracujących na terenie Prus Wschodnich, w tym w Olsztynie (wówczas Allenstein). Zaprojektował wspaniałe budowle, takie jak gmach teatru (dziś. im. Stefana Jaracza), klasztoru franciszkanek, magazynu zbożowego, zespołu domów willowych. Do stylu budowli włoskiego renesansu nawiązał w zespole klasztornym, zaś gmach teatru ma w sobie ślady germańskiego triumfalizmu.

Do jego wielkich architektonicznych dzieł można także zaliczyć te ściśle związane z kulturą masońską. Jest to między innymi dawna siedziba olsztyńskiej loży "Kamień nad Łyną" oddalonej od żydowskiej loży - B'nai B'rith - o zaledwie około 100 metrów, także będącej dziełem Feddersena. Mniej więcej pomiędzy nimi umiejscowiony jest przepiękny budynek w podobnym stylu - także autorstwa znanego architekta, a zarazem jego dom i pracownia do 1945 roku. Zarówno Kamień nad Łyną, jak i willa Feddersena mieszczą się przy ulicy Kajki w Olsztynie. Feddersen był wolnomularzem i należał do wcześniej wspomnianej loży B'nai B'rith przy ulicy Kopernika 13, dosłownie za rogiem.

Gmach loży Kamień nad Łyną, secesyjna kamienica przy ul. Kajki 3 była ostatnią siedzibą olsztyńskiej loży wolnomularskiej w Olsztynie. Sama loża powstałą w 1888 roku. Po kilku przeprowadzkach jej członkowie zbudowali własną siedzibę w 1913 r. Działali w niej do likwidacji loży po dojściu w 1933 r. nazistów do władzy i rozpoczęciu przez nich mordowania masonów w całych Niemczech. Po wojnie w budynku znajdowała się m. in. przychodnia lekarska, do niedawna mieścił się też punkt konsultacyjny Monaru. W 2008 r. kamienica przeszła w prywatne ręce, została wyremontowana i stała się siedzibą banku i innych firm.

Budynek B'nai B'rith, piętrowy obiekt wybudowany na planie prostokąta, wzniesiony został w stylu wczesnego modernizmu w latach 1924 - 1925. Po bokach bryły znajdują się parterowe skrzydła, które nakryto jednospadowym dachem. Głównym zdobieniem elewacji są pilastry kolumnowe oraz półłukowe blendy okienne na parterze, zawierają one symbole dawnej loży żydowskiej czyli zgeometryzowane przestawienia pochodni. Do siedziby wiodą wysokie schody prowadzące do wejścia otoczonego szerokim i otwartym portalem, w części południowej zachowały się ozdobne łukowe okna z dekoracyjnie wygiętymi szprosami.

Ciekawostką jest to, że fakt, iż tak niewielka odległość dzieliła obie loże, przyczynił się do tego, że wierzono że oba budynki połączone były podziemnym przejściem. Wiara w ten fakt była tak silna, że w marcu 1933 roku żołnierze SS przeszukali pobliskie ogrody w poszukiwaniu tajemnego przejścia. W roku 1988 gmach dawnej loży wpisany został do rejestru zabytków.

Willa Feddersena powstała podobno w tych samych latach, co żydowska loża (1924 - 1925). Pierwotnie obiekt posiadał także okiennice, które nadawały budowli charakteru, przywodząc na myśl piękne wiejskie siedziby. Architekt nie zapomniał o otoczeniu. To z jego desek kreślarskich wyszły projekty dwóch sąsiednich budynków. W ten sposób powstała spójna zabudowa. Projekt nie ograniczał się bowiem do samych brył. Feddersen pomyślał także o tzw. przedogródku. Takie same posiadają stojące obok domy jego projektu.

Kilka lat temu willa została odnowiona. Nie jestem pewny kto jest jej właścicielem, kilka lat temu była to firma Corab, która miała tam swoją siedzibę. Architektura budynku, choć niepozbawiona elementów dekoracyjnych, jest dość oszczędna i nosi cechy modernizmu.

Obecny wygląd budynku starej Loży Kamień nad Łyną

Pierwotny wygląd budynku starej Loży Kamień nad Łyną

Obecny wygląd budynku starej Loży B'nai B'rith

Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie

Willa Augusta Thomasa Feddersena